Về mặt pháp lý thì nhà ở cao dưới 7 tầng thì không bắt buộc trang bị hệ thống báo cháy tự động khi xây nhà. Tuy nhiên hiện nay, do vấn đề cháy nổ xảy ra phức tạp với nhiều nguyên nhân, do đó mỗi nhà dân cần chủ động lắp đặt các biện pháp phòng chống cháy nổ, đảm bảo an toàn cho gia đình.
Đa số các vụ cháy nhà nghiêm trọng đều xảy ra vào ban đêm, khi đó mọi người trong nhà đang ngủ say nên không phát hiện đám cháy kịp thời. Lý do không phát hiện được đám cháy kịp thời là vì hầu hết các hộ gia đình không lắp đặt hệ thống báo cháy. Nhưng chỉ cần từ vài trăm nghìn đến khoảng trên dưới 1 triệu đồng, mỗi hộ gia đình đã có thể lắp đặt được hệ thống báo cháy tự động để phản ứng kịp thời khi xảy ra cháy: dập tắt đám cháy hoặc thoát thân nhanh nhất có thể nếu là đám cháy lớn.
Hệ thống báo cháy tự động gồm có các bộ phận cơ bản như: trung tâm báo cháy; thiết bị đầu vào: đầu báo cháy, nút ấn báo cháy; thiết bị đầu ra: loa, còi hú, đèn chớp, bộ quay số điện thoại, các thiết bị liên kết và nguồn điện. Mỗi bộ phận của hệ thống phải đảm bảo có đủ chức năng cơ bản và phải tích hợp liên kết thành hệ thống báo cháy hoàn chỉnh.
Nguyên lý hoạt động của hệ thống báo cháy: Hệ thống báo cháy cảm ứng khi có hiện tượng về sự cháy (nhiệt độ tăng, sự xuất hiện của khói hoặc các tia lửa), các thiết bị đầu vào nhận tín hiệu và truyền thông tin sự cố về trung tâm báo cháy, tại đây trung tâm xác định vị trí xảy ra sự cháy và truyền thông tin đến các thiết bị đầu ra, các thiết bị đầu ra sẽ phát âm thanh, ánh sáng để mọi người nhận biết về sự cố. Hệ thống chữa cháy tự động phun nước tại các nơi cần chữa cháy.
Tuy nhiên chỉ những tòa nhà chung cư cao tầng, tòa nhà văn phòng, trường học hay dãy trọ mới có thể thiết lập hệ thống báo tự động với công suất lớn như vậy. Đối với nhà phố để ở, sinh hoạt bình thường thì người dân chỉ cần lắp các đầu báo cháy chạy độc lập không phụ thuộc vào trung tâm báo cháy như đầu báo cháy tại chỗ, hệ thống báo cháy không dây.
Để cho hệ thống báo cháy hiệu quả thì cần nghiên cứu vị trí lắp đặt thật kỹ càng, chủ nhà có thể lắp đặt báo cháy trong phòng ngủ, phòng bếp, phòng khách, phòng kho, nơi chứa nhiều thiết bị điện, tránh các chỗ bị che khuất và có nhiều dầu mỡ, bụi bặm, gần quạt trần, lỗ thông gió… để thiết bị hoạt động hiệu quả.
Khi lắp đặt cần kiểm tra và thay thế khi thiết bị không còn hoạt động hoặc kiểm tra thay thế định kỳ 5 năm/ lần.
Chỉ với một chi phí bỏ ra rất nhỏ để đổi lấy sự an toàn cho ngôi nhà cũng như sự an tâm cho chủ nhà, tại sao chúng ta không lắp đặt hệ thống báo cháy tự động ngay từ bây giờ trước khi ngôi nhà của mình có những sự cố không mong muốn về cháy nổ.